Гейши в гэта. Смотреть что такое "Гэта" в других словарях «НН»: Да ўнука ў вас мацнейшае пачуццё, чым да дзяцей

Сущ., кол во синонимов: 2 обувь (119) сандалия (7) Словарь синонимов ASIS. В.Н. Тришин. 2013 … Словарь синонимов

Вид национальной обуви. Деревянные сандалии в форме скамеечки, одинаковые для обеих ног. Придерживаются на ногах ремешками, проходящими между большим и вторым пальцами. В настоящее время их носят во время отдыха или в ненастную погоду … Вся Япония

Гэта - (яп.) сандалии с деревянными подошвами на высоких опорах в Японии. (Энциклопедия моды. Андреева Р., 1997) … Энциклопедия моды и одежды

гэта - г эта, нескл., мн. ч. (обувь) … Русский орфографический словарь

науки вызвольные - гэта значыць гуманітарныя … Старабеларускі лексікон

рекше - гэта значыць … Старабеларускі лексікон

Saints Row The Third Разработчик Volition, Inc … Википедия

Современная гейша Внешний вид гейш и юдзё (проституток, например, ойран) подчинён строгим правилам. Работницы карюкай должны внешне соответствовать своему опыту в … Википедия

- … Википедия

Изображение коробки диска с игрой, который распространяется в Европе Разработчик ACE Team Издатели Valve (Steam) Iceberg Interactive (DVD) Tripwire Interact … Википедия

Книги

• Мястэчка , Мікола Адам. Гэта раман, які пераварочвае ўяўленне пра літаратуру для падлеткаў і аб падлетках, адначасова, аднак, разлічаны таксама і на дарослую аўдыторыю. Першы сезон знаёміць чытача з жыхарамі… электронная книга
• Пярэваратні ў пагонах і без , Сяргей Пляскач. Гэта кніга пра дзяўчынку з глухой вёскі, дзе яна зазнае здзекі ў сям’і, у школе. А з кожнага кутка ўвесь час чуе, што ўсе праблемы вырашаюцца з дапамогай грошай. І кабзмяніць сваю жыццё,… электронная книга

Культаваму пісьменніку Адаму Глобусу (Уладзіміру Адамчыку) 29 верасня спаўняецца 60 гадоў. З гэтай нагоды «НН» паразмаўляла з пісьменнікам пра ягоную творчасць і сям’ю.

«Наша Ніва»: Што застанецца пасля Адама Глобуса праз 100 гадоў?

Адам Глобус : Я ўсё ж правільна займаюся кнігамі. Мы так усе спадзяваліся на інтэрнэт. А дзе цяпер наша «Літара.нэт», дзе «Кнігі.ком»? Усе рассыпаецца, а мы так стараліся! А кніжачкі, якія я пісаў яшчэ ў 1980-я, застаюцца. Можа, і праз 100 гадоў застануцца. Папера ўсё ж самы надзейны носьбіт інфармацыі.

«НН»: Які свой даробак вы лічыце найбольш важным?

АГ : Як усе нармальныя людзі - дзяцей, унукаў. А калі ў творчасці, то таксама тое, дзе я пішу пра сваіх дзяцей, унукаў, жонку, пра сваіх сУчаснікаў, якіх вельмі люблю.

Вось гэтую гіперрэалістычную прозу, напісаную з гумарам. Спадзяюся, яна будзе камусьці цікавая. Ці будуць цікавыя мае малюнкі? Спадзяюся, што так. Асабліва тыя, што звязаныя з Мінскам, з Вільняй, са станаўленнем мінскай сталічнасці, мінскай урбаністыкі як з’явы. У хрэстаматыях жа не проста ўпісваецца прозвішча, а ўпісваюцца тэмы. Напрыклад, вайны, рэвалюцыі ці станаўлення мінскай сталічнасці. І я адзін з тых людзей, хто браў удзел у гэтым станаўленні нашай дзяржаўнасці. Мусіць, гэта застанецца. А можа, і не.

«НН»: Вы сябе ўяўляеце па-за межамі Мінска?

АГ : Вядома, уяўляю. Я палічыў, што пражыў болей за 2 гады ў Барселоне. Я пражыў у Сочы 2 гады, у цёткі. Я шмат дзе пажыў. У Вільні, мабыць, больш за год. У родным Койданаве ў дзеда з бабай жыў, калі нарадзіўся. А колькі гадоў я правучыўся і пражыў у Маскве, працуючы! Я б шмат бы дзе мог жыць. Вось нават у Сочы. Жыў бы на беразе мора, купіў бы малпу, фатаграфаў бы яе, назваў Чыча (смяецца) .

«НН»: Вы любіце эпатаж?

АГ : Эпатаж любіць мяне. Гэта ўзаемна. Вось ёсць рэчы, якія не атрымаюцца аднабакова. Гэта як каханне. Павінна быць узаемнасць.

«НН»: Некалі вы эпатавалі публіку, калі пачалі першым ужываць слова «чэлес».

АГ : Што значыць першым? Яно ж заўсёды было, як і «похва», і «секель», і «смочкі». Яно проста не гучала на шырокую публіку. Я надаў гэтым словам літаратурную каштоўнасць, зрабіў з іх мастацтва. Для прасоўвання гэтага трэба была і смеласць. А яшчэ адыграла сваю ролю прафесійная мастакоўская адукацыя. Калі побач са мной сядзіць аголеная жанчына ці мужчына, то гэта не абавязкова я ў лазні ці збіраюся займацца сэксам. Здараецца, канечне, што натуршчыца закахалася ў нейкага мастака, але гэта такая рэдкасць насамрэч.

«НН»: Чаму вы пачалі пісаць пра сэкс?

АГ : Бо мне абрыдлі пісьменнікі, якія пішуць пра вайну. У нас культ гэтых партызанаў, вайны, забіць чалавек, а чым болей ты заб’еш, тым лепей. Культ камікадзэ, культ забойцы, горы трупаў, узнагароды за трупы. А за нараджэнне дзяцей не даюць узнагароды. Гэта ж нармальны занятак, прыемны. А ён у нас забаронены быў. Я пачаў прапагандаваць, што сэкс - гэта добра, што эротыка - гэта цудоўна, што чалавек - стварэнне не толькі ваяўнічае і агрэсіўнае, але яшчэ і эратычнае. Ёсць вычварэнцы, якія ад забойстваў атрымліваюць задавальненне, але я не з такіх.

«НН»: Старэйшае пакаленне вас моцна крытыкавала?

АГ : Яны прыдумалі ігнараванне. Напрыклад, Быкаў, які збудаваны цалкам на забойствах, проста мяне не заўважаў. Брыль вось крытыкаваў адкрыта, выступаў супраць. Але ён і супраць Набокава выступаў, і супраць Лімонава. Я не ведаю, супраць каго ён не выступаў. Шкада, што цяпер не друкуюць ягоныя дзённікі. Мы б там пабачылі, што ён выступаў супраць усіх.

Малюнак унука пісьменніка

«НН»: Вы шмат кахалі ў сваім жыцці?

АГ : Не, кахання шмат не бывае. Гэта з’ява ўнікальная, гэта такая перадгульня. Каханне - гэта не сэкс, вядома. Каханне даецца нам як узнагарода за нашае існаванне. Так, кахання шмат не бывае. Максімум, можа, тры разы.

«НН»: Алексіевіч апошнім часам стала казаць, што каханне даецца чалавеку Богам, каб не страшна было паміраць.

АГ : Яна ж па-руску гаворыць, яна слова «каханне» не ведае. Яна гаворыць аб «любві». Любоў можа быць да радзімы, да бацькоў, да каго заўгодна. І да каго Бог даў нам любоў? Я атэіст, анархіст, таму мне прырода дала.

«НН»: А за сваё жыццё не былі блізкія да таго, каб прыйсці да Бога?

АГ : Наадварот, ад гэтага трэба як мага хутчэй уцякаць. Глядзіце, колькі цяпер на гэтай глебе цемрашальства і ідыятызму. Мне здаецца, што трэцяя сусветная будзе рэлігійнай вайной - з мусульманскім светам.

«НН»: Вы зноў эпатуеце.

АГ : Ды ну, вайна ідзе па перыметры мусульманскага свету. Калі ісламскі свет сутыкаецца з хрысціянскім, будысцкім, кітайскім, не важна якім, там узнікае напружанне. А калі ўзнікае напружанне, то гэта вайна. І 11 верасня 2001 года - гэта пачатак трэцяй сусветнай вайны.

«НН»: Часцей можна пачуць пра пагрозу «рускага свету».

АГ : Нам свае болькі бліжэйшыя. Расія ваюе з хрысціянскімі краінамі, напрыклад, Украінай, і ходзіць у абдымку з ісламскімі фундаменталістамі ў Чачні. Гэта поўная шызафрэнія.

«НН»: Вы мелі шмат бізнэс-кантактаў з Расіяй, жылі ў Сочы. Вы разумееце Расію?

АГ : Не. Была кропка, калі мой бізнэс у Расіі скончыўся. Справа ў тым, што пісьменнікі, якія жылі ў Мінску, не маглі ўжо зразумець патрэбы новай расійскай літаратуры, кіно. Быў фільм «Бумер», дзе гурток ідыётаў і крэтынаў скраў машыну. Калі задацца пытаннем, нашто яны скралі тую машыну, то рускія разумеюць, а беларусы - не. У Расіі гэта культавы фільм. А я і нашы аўтары ўжо не разумелі іх матывы.

Калі справа дайшла да крымскай вайны, то ўзорам сталі такія пісьменнікі, як Серафімовіч з «Жалезным патокам». Тады мой бізнэс у Расіі скончыўся, і я больш не раблю кніжак для рускага чытача. Цяперашні расійскі чытач хварэе на шавінізм, імперскасць, часам на фашызм. Мяне вельмі здзівіла летам, калі выйшаў з майстэрні і ўбачыў па пояс голых людзей, усіх у свастыцы. Міліцыя іх не чапала. Калі чалавек выбіў свастыку на грудзях, то пытацца ў яго ўжо няма пра што. Гэта былі фанаты «Зеніта». Але я не магу ў гэтай вайне адназначна прыняць і ўкраінскі бок. Я вельмі доўга прымаў украінскі бок і падтрымліваў іх да 2017 года. А потым пабачыў, што ўкраінскі бок для мяне таксама не адназначны.

«НН»: А чаму?

АГ : Для мяне ёсць Беларусь як абсалютная каштоўнасць, а ўсе астатнія суседзі для мяне роўныя. Калі латышы пачнуць заўтра ваяваць з літоўцамі, то я не ведаю, які бок я займу. Ці калі палякі пачнуць ваяваць з Літвой за Вільню, то я не магу сказаць, што адразу займу літоўскі бок. І той нейтралітэт, які ў нас ёсць на сёння, хай ён і слабы, яго трэба трымацца. Баюся, праўда, што не атрымаецца. Нас увесь час будуць разрываць. Галоўнае, каб не разарвалі папалам. Гэта шчасце, што мы паспелі нейкі час пажыць агульным целам. Калі цяпер нейкі ідыёт ходзіць і паказвае, што тут была мяжа пад Заслаўем, то хочацца даць яму ў рыла. Я не езджу ў Беласток і не кажу, што тут была мяжа. Не езджу ў Варшаву і не кажу, што Расія з Германіяй мяжуюць тут. І ў яго ёсць прыхільнікі. І многім муляе, што мяжа знаходзіцца тут. Гэта столькі ахвяр і крыві, калі мы зноў пачнём дзяліць межы.

«НН»: На 17 верасня кожнага года столькі спрэчак у сацыяльных сетках, чым быў гэты дзень для нас.

АГ : Гэта быў дзень уз’яднання Беларусі. І кожны беларус павінен памятаць, што гэта ягоны дзень. Канечне, імкнуліся да гэтага. І мой бацька пра гэта пісаў, і Танк пісаў, і Таўлай. Шмат для каго гэты дзень стаў драмай, але не для беларускага народа. Яго і Арсеннева вітала, і Колас, і Купала, і ўся беларуская класіка.

Але калі пачынаюць казаць, што Купала - кепскі паэт… Ведаеце, усе, хто кажа, што Пушкін - дрэнь, гэта ворагі рускага народа. Мы прынялі Купалу як нашу моўную і культурную каштоўнасць. І любая знявага Купалы - гэта знявага беларускага народа. І чалавек, які гэта прамаўляе, будзе пакараны. Так ці інакш.

«НН»: Чаму не паўстаў нейкі знакавы, вялікі раман пра наш час?

АГ : Не трэба значнасць рамана мераць аб’ёмам. Я напісаў раман «Дом», ён пра сям’ю. У СССР сям’я не была каштоўнасцю. Савецкі чалавек быў звышчалавекам, а звышчалавеку не абавязкова мець бацьку, за бацьку ў яго Сталін. Не абавязкова мець маці. Сямейныя каштоўнасці з’явіліся толькі ў час перабудовы. Пачала выходзіць газета «Сям’я», загаварылі пра сямейныя каштоўнасці. І я напісаў раман пра такія каштоўнасці. Здаецца, усё проста: трэба любіць тату, маму, дзяцей, дбаць пра сваё, бараніць сваё. Нас гэта ўратуе ўрэшце.

«НН»: Гэта і хрысціянскія каштоўнасці.

АГ : І я ж іх не адмаўляю, я проста не магу прыняць такую колькасць рытуалаў. Канечне, яны супадаюць з біблейскімі каштоўнасцямі. І я лічу, што мой раман важны для беларускага народа.

«НН»: Пра што вы часцей сёння думаеце: пра мінулае ці пра будучыню?

АГ : Я шмат думаю пра мінулае. Шмат што хацелася б наноў пераглядзець. Пра будучыню я абавязаны думаць, пра сваіх дзяцей, пра ўнукаў.

«НН»: Каго вы любіце яшчэ, апроч сваёй сям’і?

АГ : Усіх, але крыху меней. Люблю сваю сям’ю, люблю ўсіх, каго любіць мая сям’я, люблю свой народ і сваю дзяржаву. Мяне здзіўляе, калі людзі кажуць: «Я беларускі патрыёт, але Англія лепшая». Тады вызначыся, хто ты.

«НН»: Але вас шмат хто лічыць мізантропам.

АГ : Ці мала хто каго кім лічыць. Мізантроп - гэта чалавеканенавіснік. Але я не такі. Я люблю людзей, пішу людзей, мне цікавыя людзі. Для мізантропа чалавек не каштоўнасць. Ён хаваецца за багоў, за цемрашальствам, любіць больш хамячка, чым суседа. А я толькі чалавекам і займаюся. Я ж не павінен толькі парадныя партрэты пісаць. Я пішу мастацкі вобраз, пішу з гумарам, а не дзеля абразы.

«НН»: Вы шмат гадоў пражылі разам з жонкай. У чым сакрэт?

АГ : Мне пашанцавала, калісьці да мяне прыйшлі суседзі і сказалі, што баяцца прадаваць чужым людзям кватэру і прапанавалі прадаць мне ўдвая танней за яе цану. Мне гэтая прапанова спадабалася. Таму цяпер у мяне дзве кватэры: мая і жончына. У нас дзве студыі. Маючы такую раскошу, можна сысці ў майстэрню і перачакаць канфлікт.

У нас супадзенне ў густах - у мастацтве, у літаратуры. Я заўсёды лічыў, што стварэнне сям’і - гэта яшчэ і эканамічны праект. І палова тваіх грошай - гэта грошы жонкі. Перад тым, як пасварыцца з ёй, ты павінен падумаць, што ты можаш страціць палову сваіх грошай. Шмат такіх рэчаў, які цэментуюць адносіны. Я лічу, што шмат якія рэчы можна і трэба дараваць. Рэўнасць я лічу шкоднай рэччу. Для чалавека рэўнасць як забаўка, робіць жыццё вострым. Чалавек у рэўнасці можа дагуляцца да трагедыі, як Атэла з Дэздэмонай. І азарт для мяне шкоднае пачуццё. Яны асляпляюць чалавека. Гэта трэба выкідваць са свайго жыцця. Убачыў нешта - прамаўчаў. Пасварыліся - ідзі папі вады ды супакойся. Не гарэлкі, а вады. І нават калі ты не просіш прабачэння, то проста прамаўчы. І калі ты даруеш чалавеку, то і ён табе даруе. У мяне голых цётак поўная майстэрня, і іншы чалавек раўнаваў бы.

«НН»: А калі вы зразумелі, што рэўнасць шкодная?

АГ : Яшчэ з першай жонкай.

«НН»: З братам [пісьменнік Міраслаў Адамчык. Псеўданім - Міраслаў Шайбак - «НН»] вы сварыцеся?

АГ : Канечне. Мы ж звычайныя людзі. І ў нас з ім розныя погляды шмат на што. Я вось лічу, што ў яго вялікія літаратурныя здольнасці, а ён іх ігнаруе. Бацька лічыў, што ягоныя літаратурныя здольнасці лепшыя, чым у мяне.

«НН»: Вам было не крыўдна?

АГ : Малодшых дзяцей звычайна любяць больш. Таму не. Я гэта прымаў як дадзенасць. Бацькі лічылі, што купілі браціка для мяне. Я павінен быў вадзіць яго ў яслі, адзін раз яго там забыўся. Хаця сам у трэці клас хадзіў. Брату здаецца, што ён мяне даглядае, а мне здаецца, што я яго. У рамане «Дом» у мяне ёсць фраза, што паміж любога з сяброў і брата я заўсёды абяру брата. Гэта можа пашкодзіць усяму чалавецтву, але для маёй сям’і будзе правільны выбар. Чаму я не зрабіў кар’еру ў ЦК ці ў дзяржаўнай службе? Бо казаў, што параюся з бацькам, маці. На мяне глядзелі як на дурня і пыталіся, што для цябе важней: ты ці сям’я. І я абраў сям’ю.

«НН»: Дурное пытанне, але вы ганарыцеся сваімі дзецьмі?

АГ : Чаму дурное? Я заўсёды гляджу на гэта праз сваіх бацькоў, дзядоў. Ці ганарылася мая мама мной? Ці ганарыліся дзед з бабай бацькам? Не. Яны лічылі, што ён шмат палітыкуе, што гэта шкодна. Дзядзька бацькаў Ян Шайбак займаўся палітыкай, быў у Грамадзе, і гэта ўсё скончылася ўцёкамі з краіны, жыццём пад Данцыгам. Гэта была драма. Чалавек змагаўся за сацыяльную роўнасць, а скончылася ўцёкамі.

Дзед з бабай заўсёды казалі: «Вовачка, толькі не палітыкуй, не лезь ні ў якія партыі». Ці ганарыўся бацька мной? Увесь час крытыкаваў. А вось маці казала: «Мае дзеці самыя прыгожыя». Гэтак і я лічу, што мае дзеці самыя прыгожыя. І я іх люблю. І гэтага дастаткова. А ганарыцца - гэта не сямейная каштоўнасць. І я заўсёды буду на іх баку.

«НН»: Да ўнука ў вас мацнейшае пачуццё, чым да дзяцей?

АГ : Не, прырода правільна дзеліць. У дзіцяці павінна быць маці і бацька. Я так лічу. Калі нараджаецца ўнук, то бабуля дапамагае значна болей, чым дзядуля. І дзядуля прыродзе ўжо непатрэбны. Таму мужчыны і жывуць меней. Не таму, што шмат п’юць.

«НН»: Размоваў з бацькам моцна не хапае?

АГ : Моцна. Я нават піць кінуў, бо з кім піць? Раней можна было з бацькам, з Сысам. Гэта была адна з матывацый. Можна было размаўляць з бацькам пра літаратуру, палітыку, пра ўсё на свеце. Мне пашанцавала, што я магу разгарнуць бацькаву кнігу і паслухаць яго. Буду і да 85-годдзя нешта рыхтаваць з ягонага. Ён пражыў 67 гадоў, нямнога. Мяне абурала несправядлівасць, што бацька памёр, а вось гэтая сволач жыве. Для мужчыны гэта дзікая катастрофа. Ты адчуваеш, што апынуўся на беразе магілы. І частка цябе правалілася там, на Кальварыі. Маці не стала пяць гадоў таму. Мама нечакана сказала мне: «Ты так перажываеш сыход бацькі, што нам з табой трэба радзей сустракацца, трэба аддаліцца. І калі ўсё здарыцца, табе не будзе так балюча».

«НН»: Вы часта думаеце пра смерць?

АГ : Так, часам аж занадта. Халезін казаў: перастань ты гэта рабіць. Але гэта мая тэма. Я нарадзіўся між трох могілак. Калі табе тры ці чатыры гады, то ты ўслухоўваешся: музыка грае, можа, кагосьці нясуць хаваць. Так мяне прымушалі днём спаць, а калі кагосьці хаваюць, то спаць не трэба. І калі музыка, ты радасны выскокваеш на вуліцу, дзе там нясуць. Калі малады памірае, то гэта драма, дзяўчыну маглі хаваць у вясельнай сукенцы, ішло ўсё Койданава хаваць, абмяркоўвалі жаніхоў, хто вінаваты. І калі ты жывеш з дзяцінства ў гэтым, то гэта твая тэма.

«НН»: А што вас радуе?

АГ : Кажуць, што ў 60 гадоў у чалавека расце самаацэнка. І праз пару дзён я пачну сябе любіць і паважаць яшчэ болей. У рэстаўратара Валодзі Ракіцкага ў 60 нарадзіўся першы сын, а потым другі. Во гэта мяне радавала. Мы працавалі з ім разам на рэстаўрацыі касцёла ў Амсціславе. Ішлі раніцай купацца ў сцюдзёную рэчку, гэта мяне радавала. Дзеці радуюць. Ядзя кніжку напісала і выдала. Унук радуе, што ўзяўся за вучобу. Мяне радуе, што я набіраю школу Глобуса і буду вучыць дзяцей пісаць. Я збіраю падлеткаў, яны адпраўляюць заяўкі. Я буду прыходзіць да людзей, якія хочуць пісаць, слухаюць мяне. І гэта будзе не нейкая школа абстрактнага пісьменніка, а школа Глобуса.

«НН»: Што б вы хацелі атрымаць у падарунак на дзень нараджэння?

АГ : Каб журналісты мяне болей не падстаўлялі. Каб на падставе іх матэрыялаў на мяне не заводзіліся справы.

Трэба было б дарабіць «Збор твораў», абраць найлепшае. Хацелася б, каб я атрымаў гэты падарунак. Я дамаляваўся да персанальнай выставы ў Парыжы. А збор твораў хацелася, хай невялікі, у чатырох тамах мо. Тое, што застанецца праз мяне праз 100 гадоў. У Буніна ёсць запавет, каб збор твораў не пачыналі з апавядання «Перавал», і ўсе ягоныя зборы твораў пачынаюцца з «Перавалу». І я б не хацеў, каб там быў пераклад палесцінскага паэта Муін Бсісу. Мы неяк рыхтавалі нумар «Беларусі» пра мір, я пераклаў верш Апалінэра і Германа Гесэ, але мне сказалі, што гэта не тое і трэба верш палесцінскага паэта, які змагаецца супраць Ізраіля. Ну не трэба палесцінскі паэт Муін Бсісу ў гэтым зборы твораў.

Гутарыў Зміцер Панкавец, фоты Волі Афіцэравай

Год назад с защиты Куропат началось сложное время во взаимоотношении силовых структур и людей, которые выражали любые протесты. Троллейбус №37, День Воли, Марши «тунеядцев» запомнились беларусам жесткими разгонами и ощущением, что милиция тебя не бережет, а наказывает. Мы нашли двух экс-сотрудников силовых ведомств, которые согласились рассказать о том, чем занимались. У каждого из них своё отношение к прошлой работе, но одно эмоциональнее другого.

Герой першы, пажадаў застацца ананiмным. Пять гадоў працаваў у крымiнальным вышуку

Ёсць тып людзей, у якiх міліцыя выклiкае розныя эмоцыі: ад непавагі да скрайняй нянавiсці. Раней гэта былі крымінальныя злачынцы, сёння да іх далучыліся праціўнікі цяперашняй улады, зброяй якой яны лічаць праваахоўныя органы. Заканамерна, што і з пункту гледжання сярэднестатыстычнага мiлiцая абодва тыпы будуць адносіцца да катэгорыі парушальнікаў закона. Паміж імі будзе ўзаемнае непрыняцце, гэта вечныя антаганісты. Яны не памiрацца, таму што на адны i тыя ж рэчы глядзяць па-рознаму. Але ж я, як юрыст, лічу, што глядзець можна з правага боку, можна з левага, а iсцiна будзе недзе пасярэдзiне. І вось гэта будуць рэалii. Казаць, што ўся мiлiцыя – гады, тое ж самае, што казаць «усе журналiсты цi ўрачы прадажныя». Усе мы людзі, і ўсе мы розныя.

Мой бацька – міліцыянер, таксама ў міліцыі служыў бацькаў дзядзька. Бацькi мае простыя, з сялян. І сам я звычайны хлопец, нарадзiўся ў правiнцыйным горадзе, дзе пражыў да васямнаццацi гадоў, з перыядычнымi летнімі выездамi на вёску да адной цi да другой бабулi. Менавіта адтуль мая беларуская мова. Для мяне мова – не фетыш, за якi абавязкова трэба змагацца, а штодзённы iнструмент, якім я карыстаюся, i які я нясу у свет. Гэта адна з маiх мiсiй: каб ня ўмерлі.

Кагнітыўны дысананс: міліцыянер, размаўляе па-беларуску, нешта ня так. Цяпер я не перажываю нi за правых, нi за левых, нi за мову, нi за сцяг.

Мне трэба навесцi парадак у сябе ўнутры – толькі пасля стане магчымым вучыць жыць іншых. Знешні свет – гэта праекцыя свету ўнутранага, таму не варта шукаць свабоду і радасць звонку: яны знаходзяцца ва ўнутраным свеце кожнага чалавека. А інакш можна бясконца скардзіцца на дзяржаву, мянтоў, суседзяў і г.д. Я лічу, што цяпер умовы ў нашай краіне даволі спрыяльныя: жывi, вучыся, працуй, гадуй дзяцей. Хочацца – гавары па-беларуску і вучы мове іншых, выдавай кніжкі, гандлюй пагоняй, насі вышыванку, ці што каму па душы.

25 сакавіка ў сталіцы затрымалi ці ня тысячу чалавек. Да адміністрацыйнай адказнасці прыцягнулі 1/10. Самых буйных ізалявалі, напаўбуйных пакаралі штрафам, у астатніх запісалі імёны і выпусцілі. Дазволеныя акцыі ў іншых гарадах прайшлі мірна. Усё, краіна жыве далей. Гвалт працягваецца ў фэйсбуку і ў незалежнай прэсе, дзе дублюцца адныя i тыя ж фотаздымкi – сілавікі ў поўным рыштунку затрымліваюць пенсіянераў і вядомых апазіцыянераў. Я ня веру карцінкам, але спрабую аб"ектыуна разабрацца, каб на гэтай падставе зрабiць самастойныя высновы. Гэтаму, у тым лiку, мяне служба ў мiлiцыі навучыла. Першае ўражанне звычайна выклікае шквал эмоцый. А калi пачынаеш разбiрацца, часцяком атрымліваецца адваротная карціна: той, хто спярша падаваўся пацярпелым, аказваецца правакатарам ці большым злодзеем. Але для гэтага трэба правесцi праверку, апытаць бакі, вывучыць рэчавыя доказы. Канечне, з людзьмі, а асабліва са старымі, трэба абыходзіцца больш лагодна. Нехта з маладзейшых атрымаў дручком па дупе. Але я зусім не абавязаны голасна праклінаць амапаўцаў, каторыя ўпяцёх пад рукі-ногі заносілі чалавека у спецыяльны аўтатранспарт. Гэта не разгон, а эвакуацыя.

KYKY: А што вы адчуваеце?

N: Я нiчога не адчуваю, вось прыкладна, як вы.

KYKY: Я адчуваю. Але спрабую разабрацца.

N: А я на ўсё гэта гляджу, як на футбол.

KYKY: Як на гульню?

N: Так. А гэтыя гульцы па-сур"ёзнаму стараюцца, выкладваюцца. I «людзі ў чорным», i «з белымі крыламі». І трэнеры іхныя шчыруюць таксама – міліцэйскія начальнікі і «правадыры» нязгодных. Гэта карцінка для аматараў. А рэальная гульня вядзецца над iмi, на глабальным узроўнi.

Пракачаўся АМАП, форму новую панасіў, рыштунак. З іншага боку – незалежная прэса падвайстрыла інфармацыйнае пяро, грамадзянская супольнасць пратэсціла самадапамогу.

Паглядзiце на дэмакратычны Захад: у Еўропе ці ЗША палiцэйскiя ў такім самым рыштунку аналагічна рэагуюць на парушэнне грамадскага парадку. У любым грамадстве ёсць незадаволеныя, нехта марыць пра рэвалюцыі: «Мы стары свет зруйнуем да аснавання, а затым мы наш, мы новы сьвет збудуем». Хто быў нічым, той будзе ўсім. Добра атрымлiваць вопыт, назіраючы за чужымі памылкамі. Я быў ва Ўкраіне пасля Майдана і не пачуў вялікай радасцi ад простых людзей. У 2014 годзе быў шчыры пад"ём, а ў выніку памянялася элiта – i што? Рэвалюцыя часта прыводзіць да ўлады не самых чыстых людзей, авантурыстаў, якія на словах дбаюць пра народ, а на справе толькі пра ўласныя амбіцыі ды кішэнь.

Я жыву тут i перажываю за ўсё, што тут адбываецца. Мне хочацца, каб у нашай краіне было культурна і спакойна, ўтульна і ўежна ўсім ахвочым. Вось чаго я хачу, а не «гэй, кругом урагі, даеш мову, сцяг хутчэй». Усё гэта ў мяне і так ёсць. Развівайся фізічна, расці духоўна, завядзі сям"ю, рабі сваю працу. Магчыма, гэта занадта рамантычна і ідэалізавана, але лепей так, чым несці пачуццё нянавiсці ды агіды. Калi ўнутры бардак, ён жа будзе i звонку. Калi хочаш нешта змянiць, пачнi з сябе.

Медыа можа накідаць зручны калажык у Photoshop, зрабіць падборачку, смачна гэта падаць, і ў чалавека будзе фармірвацца патрэбная ўстаноўка, ён стане глядзець пад патрэбным вуглом, думаць інакш. Вы, журналісты, вельмі сур"ёзныя людзі. Вы зброя. Раней пісьменнікі былі ўладарамі душ чалавечых, а цяпер блогеры і журналісты.

Замест таго, каб ламаць ці разграбаць паследствы, непажаданую сiтуацыю трэба папярэдзіць. Асабліва гэта тычыцца катэгорыі невыпраўляемых людзей, якія за сваё жыццё праводзяць за кратамі дзясяткі гадоў. Украў – выпіў – у турму. Дзяржава павінна кантраляваць іх. Калі ён пяць разоў адсядзеў за цяжкія злачынствы, то чаго чакаць ад такога грамадзяніна? Магчыма, ён выправіцца за гэты пяты раз, але практыка паказывае, што малаверагодна. Ён выйдзе ды зноў абрабуе кагосці ці заб"е. Таму і патрэбна такая сістэма, якая б не толькі карала, але найперш рабiла прафілактыку.

З дзяцінства я прыняў, што злачынства – гэта кепска, а тыя, хто са злачынствам змагаюцца, робяць добрую справу. Дзеля людзей, а не дзеля палітыкаў.

Я не ведаю, што будзе, калі здзейсняцца ўтапічныя тэорыі, чалавецтва зажыве ў гарадах-сонцах. Я не ўпэўнены, што гэта ўвогуле магчыма. Мне падаецца, што чалавечая прырода ня зменіцца, пры любой уладзе будзе існаваць катэгорыя людзей, якія не ўжывуцца з астатнімі ў гарманічным справядлівым грамадстве. Нехта будзе красці, забіваць ці весці сябе іншым ненармальным чынам. Адпаведна заўсёды будзе іншая сіла, каторая будзе гэтаму супрацьдзейнічаць. Каб была пэўная раўнавага. Калі гэты баланс парушаецца – ідзе ўсплеск злачыннасці. Мы ўжо праходзілі гэта не адзін раз. Цяпер сітуацыя ўраўнаважылася.

KYKY: З вашага погляду, усе тыя, хто зараз сядзяць у турме, – гэта зло?

N: Не, зразумела. Але ж, калі вы запытаецеся ў тых, хто сядзіць, яны ўсе адкажуць, што не вінаватыя. Прынамсі, мне не сорамна за гады маёй працы. Зрабіў зло – атрымай кару. За ўсё трэба адказваць, але ж такога, каб на цябе павесілі забойствы, крадзяжы ды іншыя злачынствы, а ты анёлак, якого бросілі гніць у турму – не, такого няма. Не буду чапляць палітычныя выпадкі: гэта не мая вайна. А што датычыцца звычайных крымінальных справаў, то тут я ўпэўнены.

KYKY: Жартуюць, што шмат супрацоўнікаў міліцыі (АМАП – яе частка) не вельмі добра спяць. Ці так гэта?

N: Сніцца нешта? Наадварот. Нічога не сніцца. Калі я з міліцыі сыйшоў, толькі тады пачало нешта сніцца. Але ж толькі саслужыўцы – тыя, з кім працаваў. Ахвяра ці злодзей – гэта канвеер. Гэта звычайная праца, якую ты праз сабе не прапускаеш. Зрабіў сваю працу і пайшоў далей, пакінуўшы чалавека на волю лёсу, следства і суда. Новы дзень прынясе нешта новае.

Пасля школы я паступiў у Акадэмiю МУС, дзе атрымаў адукацыю юрыста, а таксама вайсковую выпраўку праз спецыфіку навучання. Акадэмія – даволі дэмакратычнае месца. Адэкватна і на годным узроўні выкладаецца гісторыя, прававыя дысцыпліны. Некаторыя спецыяльнасці выкладаліся па-беларуску.

Як у Cавецкім Cаюзе, ідэалогіі ў нас не было. Па адным з прадметаў пісаў курсавую пра БНР.

Пасля сканчэння Акадэміі абавязковая адпрацоўка пяць гадоў. Вырашыў вярнуцца ў свой родны горад, працаваў у крымінальным вышуку. Я досыць пабачыў: жыццё грамадскіх нізоў, крыўду і боль, бруд і ману, збiтых і забiтых… Мяне ў гэтым плане ўжо нiчым не здзiвiш, затое ёсць, з чым параўноўваць сваё і чужое жыццё. Не скажу, што я цынiк, але ж стараюся рэальна глядзець на рэчы.

Бычыце, я не волат, я мусіў займацца аналiтычнай працай, а затрымлiваць злодзеяу павінныя спецыяльна навучаныя людзі (АМАП, СОБР і т.п.), якiя мусяць працаваць аўтаматычна, а не думаць пра асобу правапарушальніка. Бо інакш можна атрымаць нож цi кулю. Гэта я і лічу асноўнай задачай падобных падраздзяленняў. Ну а дручкі i разгоны… Гэта «іздержкі праізводства». Наўрадці байцы атрымліваюць асалоду ці прымаюць падобную працу за нейкае геройства. Гэта работа, выконванне загаду начальства, якое ў сваю чаргу атрымала загад ад дзяржаўнай улады, якую ў сваю чаргу прызначыў народ.

KYKY: А чаму нельга сказаць сiстэме «не»?

N: А таму што ты частка сiстэмы і мусiш выконваць загад. Калi загад крымiнальны – адмаўляйся. Разбярыцеся самі, як сябе павесці супрацоўніку ў цяперашнім прававым полі: недазволенае масавае мерапрыемства, людзi парушаюць адміністрацыйнае заканадаўства, мусяць быць затрыманымі, а там разбяруцца. Справядлiвасцi у свеце няма. Ні на Ўсходзе, не на Захадзе. Ня будзе анiякай абсалютнай дэмакратыi. Гэта станецца тады, калi у свеце будзе адна карпарацыя. А цяпер толькі змяняюцца глабальныя ды рэгіягальныя жандармы.

Калi моцна перажываць з-за палітыкі, псiхiка можа не вытрымаць. Служба ў мiлiцыі выпрацавала ў меня цвярозы погляд, стрэсаўстойлiвасць, а таксама ўменне дамаўляцца з людзьмі. Трэба ператрываць эмацыйную хвалю, а потым разважаць і прымаць рашэнні. Людзi ж не разбiраюцца ў сутнасцi, а пачынаюць кідацца эмоцыямі. Лагiчнае асэнсаванне адбудзецца і ўсведамленне ісціны да некага абавязкова прыйдзе, галоўнае, каб не было поздна.

Виталий Королев. Драматург, бывший сотрудник МВД

В 2006 году я заканчивал исторический факультет БГУ, кафедру археологии. В тот момент жизни мне были интересны две вещи, между которыми я выбирал: серьезно заниматься наукой или пойти «служить Родине», как мои деды-герои Советского Союза, прошедшие войну. Сейчас это все воспринимается, как один большой штамп, но в тот момент я реально думал, что, выбрав второй путь, смогу сделать эту страну лучше и приносить пользу своей семье и обществу.

Меня брали в аспирантуру Академии наук, но Георгий Штыхов, легенда беларуской археологии, мне как-то сказал: «Ты можаш стаць археолагам, праца цiкавая, але ж багатым ты нiколi не будзеш». Тогда это было чистой правдой, сейчас, насколько я знаю, увы, ситуация не изменилась: наука, которая не приносит денег в бюджет, а всего лишь работает на познание и анализ культуры, обречена выживать зачастую за счет энтузиазма самих ученых. В общем, посмотрел я тогда на тридцатилетний пиджак лучшего археолога страны и пошел работать в МВД.

Я не буду говорить, где я работал, никаких секретов нет, просто объяснять долго и скучно. Скажу только, что преступников я в глаза не видел, из пистолета стрелял только в тире, короче, «писарем отсиделся». Но шесть лет, проработанные в системе, не прошли зря – опыт это был колоссальный.

Если бы не эти годы, я бы наверняка не начал писать, ведь моя первая пьеса как раз об этом: о системе и человеке в ней.

Кстати, я вот подумал, что в ней (пьеса «Участковые», – прим. KYKY) несмотря на то, что сюжет полностью придуманный, очень подробно освещается вопрос, на который я сейчас отвечаю. Но тем, кому лень читать 25 страниц, я расскажу вкратце про то, что такое служба в милиции.

Так вот, служба в милиции – это постоянный компромисс. Компромисс между работой и семьей, между потребностью самореализоваться и выходом на пенсию в 45 лет. Порой это компромисс между «исполнением долга» и совестью. В принципе, из этого моего пафосного определения многое понятно. Я не хочу рассуждать о мифах и правдах, которые существуют в обществе о милиции. Я могу рассказать о более глобальном понятии, о системе взаимоотношения. Дело в том, что в силовых структурах работает четкая система подчинения и субординации. Пошло это все из армии: если солдат не выполняет приказ и не бежит в атаку, командир должен его расстрелять, иначе никто не побежит в атаку. Но, как мне однажды сказали на военных сборах, армия без войны – это все равно, что секс без женщины. Войны у нас, слава богу, нет, а силовые структуры абсолютно объективно должны существовать и в мирное время, поэтому так и получается.

Главный принцип взаимодействия людей в МВД звучит так: «Я - начальник, ты - дурак. Ты - начальник, я - дурак». Всё. Обсуждению не подлежит.

Здравый смысл и логика второстепенны перед приказом. И это обидно. Не потому, что, закончив восемь классов, крайне недалекий и спивающийся товарищ Шипилов приказывает тебе, офицеру, складывать упавшие с деревьев листья квадратными кучками, а не круглыми – и ты делаешь именно так. Не потому, что это поможет Беларуси процветать, а потому, что у него погоны майора, а у тебя лейтенанта. И он просто невзлюбил тебя и пытается самоутвердиться. Нет, это даже не обидно – это смешно. Обидно, что этот же майор Шипилов имеет власть, которую использует не на благо общества, а на благо себя самого. Вот что обидно. Неправильно, когда человек, который получил хоть какую-то должность, начинает сначала самоутверждаться, потом думать о своем благополучии и только потом, в лучшем случае, делает что-то для пользы других. Но «в семье не без урода», «по одному человеку не стоит судить обо всех». Да. Но в этой системе именно шипиловы чувствуют себя, как рыба в воде, именно они там сидят, пока их не вынесут вместе со стулом. Именно их не мучает совесть и рефлексия.

Если кто-то скажет, что я, мол, воспользовался этой статьей, чтобы поквитаться, то, наверное, будет прав. Но что делать, если когда на мне были погоны, я не мог сказать, что я прав, даже когда действительно был прав? Что делать, если после службы в МВД я запомнил не умных и понимающих начальников, которые, естественно, есть, а глупого и озлобленного Шипилова? Что делать, если мне стыдно, что я носил погоны, когда вижу, как три ОМОНовца заталкивают в автозак пенсионера? Это мое видение. У меня спросили, а я им поделился.

Заметили ошибку в тексте – выделите её и нажмите Ctrl+Enter

Навошта патрэбная паэзія ў XXI стагоддзі і хто такі сучасны паэт? Дзяўчына, якая крэмзае вершаваныя радкі пра экзістэнцыйнае каханне ў ружовы сшытачак, ці маргінальнага выгляду хлопец-гультай, які нічога карыснага ў гэтым жыцці не зрабіў? «Маладыя!» - трасане рукой дасведчаны чалавек і закіне ў торбачку «тармазок». У рубрыцы «Пакаленне» гаворым з дваццацігадовай паэткай Кацярынай Массэ пра сапраўдныя і несапраўдныя вершы, хайп вакол мовы і шчаслівае жыццё, у якім грошы - не галоўнае.

«Аднастайнасць „спальнікаў“ уводзіць у нейкі псіхадэлічны трансавы стан»

Я адзінае дзіця ў сям’і. Мой бацька шмат гадоў працуе архітэктарам - у яго адпаведная адукацыя. Род дзейнасці ён ніколі не мяняў і абсалютна камфортна адчувае сябе ў прафесіі. А мама наадварот: у яе дзве адукацыі - лінгвістычная і эканамічная. Яна ўсё жыццё эксперыментуе, шмат дзе працавала і спрабавала сябе. Зараз яна дызайнер.

З бацькамі ў мяне заўсёды былі цалкам станоўчыя адносіны - ніякіх сур’ёзных канфліктаў, згода і гармонія. Яны мяне ва ўсім падтрымлівалі: нават калі мне было тры гады, бацькі ставіліся да мяне як да дарослага чалавека. Думаю, што гэта вельмі паўплывала на маё выхаванне і развіццё: з дзяцінства я пачала разумець адказнасць за сябе і за сваё жыццё.

«Ніхто ніколі не ўказваў мне, што рабіць і якім шляхам ісці, - з гэтай прычыны я неяк адразу пачала ўсведамляць сябе ў сваёй уласнай прасторы і вучыцца браць на сябе адказнасць за кожны крок»

У такой сям’і пачуваеш сябе як рыба ў вадзе. Я ў гэтай атмасферы нарадзілася і заўжды жыла, таму такая абстаноўка для мяне цалкам арганічная. Гэта свабода самавыяўлення - усё мае дзяцінства было завязана на творчасці. Я знаходзіла сабе цікавыя творчыя забаўкі, здымала нейкія фільмы, малявала, гуляла ў цырульню і краму - ніхто мне нічога не забараняў. Я шукала сябе ў жыцці, намацвала ў гэтай прасторы сваё месца, але тады мне падавалася, што ніхто на мяне не ўплывае, што я сама ўсё раблю.

У дзяцінстве бацькі ўдзялялі мне шмат увагі і песцілі. Але ў мяне сфармаваўся такі здаровы эгацэнтрызм, які ніяк не паўплываў на людзей побач. Проста гэта дапамагае мне па жыцці дакладна ведаць, чаго я хачу. Але я, вядома ж, не стаўлю сябе вышэй за кагосьці.

Я вырасла амаль у цэнтры Мінска, але ў спальныя раёны трапляла. Там узнікаюць такія архетыпічныя асацыяцыі, мабыць з нейкіх фільмаў ці кніг. У «спальніках» пануе нейкая асаблівая атмасфера: не сказаць, што яна неяк палохае ці адштурхоўвае, проста яна больш вакуумная, трапляеш быццам крыху ў іншае вымярэнне. Я не магу дакладна гэта ахарактарызаваць, але ў такіх месцах атмасфера нейкай перыферыі, мяжы паміж чымсьці і чымсьці. У цэнтры заўжды нейкі «варушняк», актыўнае жыццё, а там яно крыху прыглушанае. Гэта часам наганяе дэпрэсію, але, з іншага боку, неяк супакойвае. Там штосьці спыняецца, уся гэтая аднастайнасць уводзіць у нейкі крыху псіхадэлічны трансавы стан. Але я, мабыць, не хацела б жыць у такім месцы.

Мабыць, я ўсё ж такі не з таго пакалення, якое сядзіць у планшэтах. Таму ў мяне было нармальнае, здаровае дзяцінства ў двары з сябрамі, з бабуляй і супам. Затое ў першым класе ў мяне з’явіўся мабільны тэлефон! Не скажу, што я гэтым асабліва ганарылася, - гэта была неабходнасць. Аднойчы я захварэла, пакуль была ў школе, і не магла звязацца з бацькамі і сказаць пра гэта, таму даведаліся яны не адразу. Пасля гэтага яны вырашылі купіць мне тэлефон - самы просты, выключна каб патэлефанаваць ці напісаць эсэмэску. І я таксама разумела, што тэлефон - гэта не цацка, а проста неабходнасць.

Яшчэ дома быў камп’ютар, але праграмы я выкарыстоўвала не па прамым прызначэнні. У Word я нешта малявала, а праграмы, якія тата выкарыстоўваў для мадэлявання, былі мне замест Sims: я гэтых чалавечкаў расстаўляла, нешта сабе ўяўляла і гулялася. Гэта была дастаткова карысная цацка: часам я рабіла нейкія вар’яцкія рэчы, але мяне гэта пэўным чынам развівала.

«Аўтсайдарам у школе мяне не лічылі»

У класе я была лідарам, але ў пэўнай сферы: быць актывісткай, старастам мне ніколі не хацелася. Не тое каб я вучылася на выдатна, але заўсёды прыўносіла ў працэс навучання нейкі творчы элемент: мне падабалася рабіць цікавыя даклады, пісаць сачыненні не так, як патрабавалася, а па-свойму. Я заўжды выказвала сваё абгрунтаванае меркаванне і завязвала нейкую дыскусію на ўроках. Настаўнікі ў нас былі лаяльныя, з дастаткова прагрэсіўнымі поглядамі, таму гэты мой падыход ухвалялі.

З іншага боку, я адчувала нейкае непрыняцце з боку аднакласнікаў. Магчыма, гэта была зайздрасць. Кшталту, чаго ты вылузваешся? Але я гэта рабіла не дзеля вылузвання: мне проста хацелася асаблівай атмасферы - дарослай, сур’ёзнай. Каб можна было выказаць цікавую думку, паразважаць, паразмаўляць. Астатнія да гэтага не імкнуліся, таму сяброў у мяне амаль не было: я прасябравала з адной дзяўчынкай у школе дзесяць год і сябрую з ёй дагэтуль. Але аўтсайдарам у школе мяне не лічылі - такой праблемы не было, хаця я ведаю, што шмат хто з гэтым сутыкаецца. У мяне, наадварот, атрымлівалася ўцягнуць людзей у вір творчага пошуку і звярнуць на сябе ўвагу.

Я не магу сказаць, што ў школе мне было складана ці, наадварот, лёгка. Гэта была штодзённая руціна. Я ўспрымала сусвет з жорсткіх эгацэнтрычных пазіцый, і мяне асабліва ніхто не цікавіў - я сама сябе цікавіла, шчыра кажучы. Я проста вучылася, а асаблівых праблем з наладжваннем кантактаў з аднагодкамі ў мяне не было. Хаця магу сказаць, што ў сяброўстве я была вельмі пераборлівая, мне трэба было, каб побач таксама былі цікавыя людзі, якія штосьці шукаюць і не баяцца нечага новага. На шчасце, такія людзі заўжды знаходзіліся.

Ніколі нейкія пафасныя пачуцці мяне з вершамі не звязвалі. Проста паспрабавала, нешта атрымалася. А гадоў у 12 пачаўся іншы этап, я зноў пачала нешта крэмзаць... Зразумела, зараз чытаць я гэта не магу, але і сшыткі паліць не збіраюся. Гэта было нешта па-дзіцячы наіўнае, але пры гэтым не прыкрае, не пафаснае. У мяне чамусьці былі філасофскія матывы пра сталенне і старэнне - нават не ведаю, адкуль я гэта брала. Мне вельмі падабалася адчуваць сябе пісьменнікам, і ў нейкі момант я нават падумала, што хачу сваю кнігу. Прычым асноўная ідэя была менавіта ў гэтым: я хацела не столькі стаць пісьменнікам, колькі надрукаваць уласную кнігу - атрымаць нейкае матэрыяльнае пацвярджэнне таго, што я аўтар. І каб там была мая фатаграфія. Нейкі жах! Самае смешнае, што ў выніку гэта здзейснілася.

Мне было 14 гадоў, калі выйшаў першы зборнік маіх вершаў. Гэта была кніга, зробленая ў сапраўдным выдавецтве «Чатыры чвэрці» накладам у 150 асобнікаў. Я чаплялася да мамы са сваёй ідэяй пра кнігу, і бацькі спачатку думалі, што гэта нейкі чарговы капрыз. Але я была настойлівай, і капрыз атрымаўся доўгатэрміновым.

«Што рабіць?.. Маці пачала тэлефанаваць у выдавецтвы, таму што сама я перамовы весці яшчэ не магла. Там ставіліся да гэтага са скепсісам: „А хто гэта такая? Мы яе не ведаем! Што можна пісаць у 14 год!“»

Што яшчэ яны маглі адказаць… А рэдактар выдавецтва «Чатыры чвэрці» раптам пагадзілася: папрасіла рукапіс і ў выніку вершы ёй, як ні дзіўна, спадабаліся. Чаму «як ні дзіўна»? Я вельмі крытычна стаўлюся да сваіх твораў, і тое, што я пісала ў тым узросце, мне не вельмі падабаецца. Ёсць пэўныя цікавыя знаходкі, але часам хочацца закрыць твар рукамі і болей нікому і ніколі гэта не паказваць. Гэта такі «гогалеўскі сіндром»: узяць і спаліць.

Зразумела, у пераходным узросце я пісала і пра каханне - гэта ж хрэстаматыйны сюжэт! Але самае цікавае, што свае вершы я ніколі не пражывала глыбінна. Памятаю, бабуля за мяне вельмі непакоілася: «Каця, ты сапраўды так пакутуеш?» А ў мяне нават першае каханне адбылося значна пазней. Я пісала таму, што мне падабалася плесці мярэжу са словаў і сэнсаў. Не важна, пражывала я гэта ці не, - я проста надзявала маску, уваходзіла ў ролю і пісала. І зараз адбываецца тое самае. Так, шаблон ёсць: людзі падчас любоўнага захворвання звяртаюцца да вершаў. Робяць яны гэта, мне падаецца, каб выпусціць пару і прапрацаваць пачуцці і свой унутраны стан - прызначэнне ў гэтых вершаў чыста псіхатэрапеўтычнае. Нельга назваць гэта паэзіяй. У паэзіі наогул няма заканамернасцяў кшталту «толькі няшчасныя ці шчаслівыя людзі пішуць вершы».

«На Камароўцы я размаўляю з прадавачкамі па-руску»

Беларускай мовай я ніколі не цікавілася і ў школе лічыла, што гэта ўвогуле мінулае стагоддзе - тое, што трэба выкінуць і забыць. Сярод прадметаў у спісе маіх прыярытэтаў беларуская мова стаяла ледзь не на апошнім месцы. Магчыма, гэта пытанне асяроддзя: ніхто не выхоўваў у мяне правільнага стаўлення да мовы. Я не ведала, адкуль яна ўзялася і чаму такая бедная і няшчасная. Добра, што ў мяне пачаліся прыступы сумлення і я стала капацца і разбірацца ў моўным пытанні.

«Ведаеце, чалавек жыве і нешта праходзіць міма яго, - быццам у непасрэднай блізкасці, але ён гэтага ва ўпор не бачыць. Так было і з мовай. Раптам мне адкрылася гэтая новая хваля адраджэння. Такі парадокс: паблізу нешта адбываецца, а ты не заўважаеш, а потым яно ўсплывае»

Потым раптам аб’явіўся мой беларускамоўны сваяк, і мы сталі вельмі шчыльна камунікаваць - пасябравалі. Пасля я схадзіла на моўныя курсы, паглядзела, як жывуць людзі і пра што размаўляюць, але стаўленне да гэтага ўсяго ў мяне было халоднае. Разам з тым вырашыла: паспрабую пагаварыць на мове. Паступова заслона з вачэй спала, і маё стаўленне было пазбаўлена эмацыйнага складніка: «Не хачу, навошта мне гэтая мова, нікому яна не патрэбна!» З’явіўся такі халодны даследчыцкі падыход, і мне пачало падабацца. Я зразумела, адкуль гэтая мова пайшла і чаму яна стала занядбанай, якія драмы з ёй адбываліся. Неяк праніклася да яе любоўю і пяшчотным пачуццём.

Пісаць я вырашыла таксама па-беларуску. Гэта быў вельмі рызыкоўны пераход, таму што мне было 18 год і ўжо тады мяне ведалі як рускамоўную паэтку - было нейкае пэўнае кола сяброў і калег. Я як лінгвіст і паэт ведаю, што змена мовы - гэта проста змена кода, а значыць, перабудова ўсёй сістэмы сэнсаў - уласных, паэтычных. Гэта як усё перавярнуць дагары нагамі. Ліквідаваць прабелы ў лексіцы, граматыцы было няцяжка, але нейкае цярпенне патрабавалася - я ўспрымала гэта як прыемную руціну. Зараз чым далей я заглыбляюся ў гэтую тэму як лінгвіст і творца, тым цікавей мне становіцца.

Я б хацела спаслацца на словы свайго сябра, таленавітага паэта і філолага. Калі яго спыталі, чаму ён піша па-беларуску, сябар адказаў: «Таму што руская мова ўжо зроблена, а беларуская яшчэ не». Сапраўды, калі ацаніць пытанне выключна з абывацельскага пункту гледжання, руская мова аформленая, закончаная - там ёсць рэестр твораў і пісьменнікаў, сфармаваны масіў лексікі, канструкцый і формаў. Беларуская мова не такая дасканалая ў добрым сэнсе: тут ёсць шмат незапоўненых дзірачак, незнітаваных элементаў. І іх можна знітоўваць.

«Раптам да мяне дайшло, што менавіта ў гэтым творчасць і прызначэнне паэта: шукаць новыя сувязі сэнсаў, ствараць новыя словы, шукаць нейкія нябачныя сцяжынкі - працаваць з мовай як з глінай»

Мне жывецца абсалютна камфортна. Я б не сказала, што трапляю ў нейкія непрыемныя канфліктныя сітуацыі з-за мовы. Ведаеце, тут уся справа ў нейкая пазіцыі: мая - у меншай ступені ідэалагічная, а ў большай - лінгвістычная. Таму мне не заўжды прынцыпова карыстацца выключна мовай: да прыкладу, на Камароўцы я размаўляю з прадавачкамі па-руску. Я ведаю, што калі папрашу «Дайце мне ажын», гэта можа выклікаць дыскамфорт у чалавека і ў мяне, а я не люблю, калі на мяне з гэтай нагоды звяртаюць увагу. Таму магу проста перайсці на рускую мову, без усякай пагарды.

Мова, каб зрубіць хайп? А што такое хайп? Я сутыкалася з гэтым выразам, але не ведаю, што ён азначае. У мяне ёсць такая якасць, што я часам выпадаю з трэнду і не ведаю модных выразаў. Я магу апераваць нейкімі архаічнымі тэрмінамі, а калі нехта з маіх аднагодкаў скажа нешта такое дзіўнае, я часам застываю і не ведаю, што адказаць. Безумоўна, трэндавасць адносна мовы існуе - я назірала такія з’явы. Я не псіхолаг і не магу адназначна сказаць, што нехта пераходзіць на мову менавіта па гэтай прычыне. Але мне здаецца, што часам такія рэчы навідавоку: бачна, што чалавек гэта ўсё разумее дастаткова павярхоўна і карыстаецца мовай як аксэсуарам для іміджу. Гэта абсалютна натуральная з’ява, і я не бачу ў ёй нічога грахоўнага. Гэта адзін з механізмаў функцыянавання масавай культуры.

«Лепш жыць сціпла, але быць шчаслівым у сваёй працы»

Я прытрымліваюся меркавання, што паэзія ў першую чаргу патрэбна самім паэтам. Не тым паэтам, якія пішуць, а паэтам душой - людзям, у якіх ёсць у гэтым душэўная патрэба. Думаю, гэта проста асобная крыніца перажыванняў. Але не ў тым сэнсе, што «Вася кінуў Машу і зараз перажывае». Гэта прынцыпова новыя эмоцыі, нейкія незямныя. Да прыкладу, творца, калі працуе над сваім творам, праходзіць праз пэўнае пачуццё, катарсіс і адлюстроўвае гэта ў творы. Ён гадзіну назад, магчыма, падлогу мыў, а потым сеў і пачаў ствараць - ён праз гэтую прызму сэнсаў прапускае сябе, і выходзіць абсалютна іншы чалавек. Чалавек, які будзе чытаць гэты верш, праз нітачкі сэнсу зможа ўзнавіць гэты эмацыйна-пачуццёвы эфект - гэта нешта на мяжы трансцэндэнтнага.

«Ведаеце, я ніякіх рэчываў не каштавала, але, па-мойму, паэзія лепш за наркотыкі і алкаголь, а часам нават за медытацыю і транс: гэта глыбокае і ачышчальнае перажыванне»

Кажуць, што мае вершы злыя і змрочныя. Але я іх ствараю на высокай ноце, і гэтая нота гучыць у іх далей і перадаецца іншым людзям. Мне падаецца, што паэзія можа быць рэлігіяй. Яна можа даць чалавеку каліва высокай сувязі - кропельку новага пазнання. Не проста размыць бытавуху, а паказаць чалавеку, што можа быць болей.

Паэт цяпер - кожны першы, і гэта не зусім прыемна. Часам пачынаеш сумнявацца: можа, я таксама нешта сабе напрыдумляла, нейкіх філасофій наразводзіла… Гэта такая дэсакралізацыя асобы творцы: усе навокал паэты, нават страшна жыць становіцца. Ясна, што ўсе імі быць не могуць, хаця цікавыя з’явы трапляюцца: я нават для сябе часам адкрываю новых людзей, якіх лічу феноменамі. У іх можа быць маленькая суполка «ўКантакце», але яны робяць цікавыя рэчы. А ёсць людзі, якім проста няма чаго рабіць, і яны, карыстаючыся магчымасцямі сеціва і інфармацыйнай разбэшчанасцю, пачынаюць гэта выкладваць.

«Гэта недахопы інтэрнэту: раней чалавеку трэба было зрабіць пэўныя крокі, каб прэзентаваць сваю творчасць супольнасці, а зараз дастаткова зрабіць пост у сацыяльных сетках. Ніхто гэтага рабіць не забараняе, але я супраць падмены паняццяў»

Сапраўдны адрэналін я атрымліваю ад напісання нават маленькага верша. Вывяраю кожнае слова, і для мяне напісанне заўжды звязанае з рэальнымі затратамі: нават магу ўсю ноч не спаць і пісаць. Я як сапраўдны рамеснік: мне трэба ўсё давесці, састыкаваць, прыняць, адрэзанаваць. Я думаю, што гэта не менш цяжка, чым адпрацаваць змену на прадпрыемстве. Часам усю кватэру прыбраць значна лягчэй. Мне пасля напісання верша нічога не хочацца - проста ціхенька сядзець і піць гарбату.

Нехта можа назваць мяне легкадумнай, але я прызвычаілася давяраць жыццю: нейкім чынам так атрымліваецца, што заўсёды ў самы прыдатны момант знаходзяцца людзі і шляхі, якія табе дапамагаюць рухацца далей. Я лічу, што калі чалавек здаровы душой і верыць у сябе і свой шлях, у яго ўсё павінна атрымлівацца лёгка і без перашкод. Па жыцці не павінна быць надрыву, і мне гэтая філасофія вельмі дапамагае. Часам мне становіцца страшна, таму што праблема выжывання тычыцца кожнага чалавека, але я ўсё роўна ўнутрана сябе дысцыпліную і стараюся шукаць нейкія магчымасці для развіцця.

Я планую, калі будзе такая магчымасць, застацца ва ўніверсітэце і працаваць там - рабіць навуковую кар’еру, выкладаць. Таму што ісці ў офіс ці займацца перакладамі я, напэўна, не хачу. Офісная праца дакладна не для мяне. А нядаўна я перакладала на беларускую мову кнігу да юбілею «Прамагралізінг»: трактары, цягачы і ўсё, што заўгодна. Я так наперакладалася, што зразумела: творчасці там мінімум. А мне ж хочацца перакладаць Фрыдрыха Гельдэрліна, Германа Гессэ! Ясна, што на гэтым не заробіш, але я прынцыпова настроена супраць працы дзеля грошай.

Чытайце таксама:

Перепечатка текста и фотографий Onliner.by запрещена без разрешения редакции.